در دنیای امروز، با گسترش تجارت و ارتباطات بین‌المللی، نیاز به ارسال کالا از کشوری به کشور دیگر امری رایج و رو به افزایش است. اگر شما نیز قصد ارسال بار از ایران به خارج از کشور را دارید، آگاهی از روش‌های موجود، مراحل انجام کار و قوانین مربوطه از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. این راهنما با هدف ارائه یک دید کلی و کاربردی، به بررسی جامع فرآیند ارسال بار از ایران به خارج می‌پردازد و تلاش می‌کند تا با زبانی ساده و ساختاری منظم، اطلاعات مورد نیاز شما را در این زمینه فراهم آورد. از انتخاب روش حمل و نقل مناسب گرفته تا تهیه مدارک لازم و انجام تشریفات گمرکی، در این مقاله به مهم‌ترین جنبه‌های ارسال بار به خارج از کشور خواهیم پرداخت.
روش های ارسال بار به خارج
برای انتقال کالا به خارج از کشور، روش‌های متنوعی وجود دارد که انتخاب آن‌ها بستگی به نوع کالا، حجم، وزن، بودجه و میزان فوریت در رسیدن به مقصد دارد. یکی از این روش‌ها، حمل و نقل هوایی است که به دو صورت فریت بار مسافری و کارگو انجام می‌شود. فریت بار مسافری معمولاً برای ارسال لوازم شخصی و اثاثیه منزل مسافرانی که قصد مهاجرت دارند مناسب بوده و هزینه آن از اضافه بار در فرودگاه کمتر است. در مقابل، کارگو برای ارسال بارهای تجاری و محموله‌های حجیم‌تر توسط شرکت‌های هواپیمایی یا حمل و نقل بین‌المللی به کار می‌رود. حمل هوایی به دلیل سرعت بالا و امنیت بیشتر برای کالاهای حساس، مورد توجه است اما هزینه بالاتری نسبت به سایر روش‌ها دارد و ممکن است محدودیت‌هایی در وزن و حجم برخی کالاها اعمال شود.
روش دیگر، حمل و نقل دریایی یا کارگو دریایی است که برای ارسال بارهای بسیار حجیم و سنگین با هزینه نسبتاً پایین ایده‌آل است. این روش اغلب برای حمل کالاهای تجاری بزرگ، ماشین‌آلات و اثاثیه منزل با حجم زیاد استفاده می‌شود. اگرچه هزینه حمل در این روش برای بارهای سنگین و بزرگ کمتر است، اما زمان رسیدن بار به مقصد طولانی‌تر بوده و احتمال آسیب دیدگی کالا در اثر شرایط دریا وجود دارد.
برای کشورهای هم مرز با ایران، حمل و نقل زمینی یا کارگو زمینی از طریق کامیون‌های کانتینری گزینه مناسبی است. این روش هزینه حمل نسبتاً مناسبی دارد و در برخی موارد امکان تحویل بار به صورت درب به درب نیز فراهم است. با این حال، این روش محدود به کشورهای همسایه بوده و زمان رسیدن بار ممکن است طولانی‌تر از حمل هوایی باشد.
ارسال هوایی به خارج از کشور چگونه است ؟
حمل هوایی بار از ایران به خارج از کشور، فرآیندی است که نیازمند رعایت مجموعه‌ای از مقررات و انجام مراحلی دقیق است تا اطمینان حاصل شود که کالا به سلامت و طبق قوانین بین‌المللی به مقصد می‌رسد. این روش حمل و نقل، به دلیل سرعت بالا، برای ارسال کالاهای با ارزش، فاسدشدنی یا محموله‌هایی که فوریت در تحویل آن‌ها اهمیت دارد، بسیار مناسب است.
در ابتدای این فرآیند، فرستنده کالا باید با یک شرکت حمل و نقل هوایی معتبر و دارای مجوز فعالیت بین‌المللی تماس بگیرد. این شرکت‌ها نقش واسطه بین فرستنده و ایرلاین را ایفا می‌کنند و مسئولیت هماهنگی‌های لازم برای ارسال بار را بر عهده دارند. انتخاب یک شرکت با تجربه و آگاه به قوانین گمرکی ایران و کشور مقصد، از بروز مشکلات احتمالی جلوگیری می‌کند.
پس از انتخاب شرکت حمل و نقل، مرحله آماده‌سازی مدارک آغاز می‌شود. این مدارک شامل فاکتور تجاری (Commercial Invoice) که ارزش و جزئیات کالا در آن ذکر شده است، لیست بسته‌بندی (Packing List) که محتویات هر بسته را به تفکیک شرح می‌دهد و در صورت نیاز، مجوزهای صادراتی خاص برای برخی کالاها است که ممکن است از سوی سازمان‌های دولتی مربوطه در ایران صادر شود. همچنین، مدارک شناسایی فرستنده و گیرنده کالا نیز ضروری است.
بسته‌بندی کالا در حمل هوایی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و باید به گونه‌ای باشد که از کالا در برابر ضربه، رطوبت و تغییرات احتمالی فشار هوا در طول پرواز محافظت کند. شرکت‌های حمل و نقل معمولاً راهنمایی‌های لازم در خصوص نوع بسته‌بندی مناسب برای کالاهای مختلف را ارائه می‌دهند.
پس از آماده‌سازی مدارک و بسته‌بندی، نوبت به انجام تشریفات گمرکی در مبدأ (ایران) می‌رسد. فرستنده یا نماینده او (شرکت حمل و نقل) باید با مراجعه به گمرک فرودگاه بین‌المللی امام خمینی (ره) یا سایر فرودگاه‌های مجاز برای صادرات بار، نسبت به ارائه مدارک و اظهار کالا اقدام کند و کارشناسان گمرک پس از بررسی مدارک و در صورت لزوم، بازرسی کالا، مجوز خروج بار را صادر می‌کنند.
در این مرحله، شرکت حمل و نقل هوایی آنی بار با ایرلاین مربوطه هماهنگی‌های لازم برای رزرو فضا در هواپیما و بارگیری کالا را انجام می‌دهد.
پس از بارگیری و انجام پرواز، کالا به فرودگاه مقصد در خارج از کشور می‌رسد و در این مرحله، گیرنده کالا یا نماینده او مسئول انجام تشریفات گمرکی واردات در کشور مقصد است. این شامل ارائه مدارک واردات، پرداخت عوارض و مالیات‌های گمرکی (در صورت وجود) و دریافت مجوزهای لازم از سازمان‌های مربوطه در کشور مقصد می‌شود.
در نهایت، پس از انجام تمامی مراحل گمرکی در مقصد، کالا به گیرنده تحویل داده می‌شود. کل این فرآیند، از زمان تحویل کالا به شرکت حمل و نقل آنی بار در ایران تا رسیدن آن به دست گیرنده در خارج از کشور، بسته به مقصد و پیچیدگی‌های گمرکی، می‌تواند چند روز تا یک هفته به طول انجامد. به عنوان مثال ، ارسال هوایی به کانادا حدود 4 تا 7 روز کاری زمان نیاز دارد و بر اساس شرایط پروازی و ایرلاین مورد استفاده ممکن است این مدت زمان تعییر کند.
ارسال دریایی از ایران به خارج است کشور
حمل دریایی بار از ایران به خارج از کشور، روشی است که برای انتقال حجم‌های بزرگ کالا و محموله‌های سنگین با هزینه نسبتاً کمتر در مقایسه با حمل هوایی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این فرآیند با انتخاب یک شرکت کشتیرانی یا فورواردر آغاز می‌شود که خدمات حمل دریایی بین‌المللی ارائه می‌دهد. فرستنده پس از توافق با شرکت، مدارک مربوط به کالا شامل فاکتور تجاری، لیست بسته‌بندی و در صورت لزوم مجوزهای صادراتی را تهیه می‌کند.
پس از آماده‌سازی مدارک و بسته‌بندی، تشریفات گمرکی در مبدأ انجام می‌شود و فرستنده یا نماینده او با ارائه مدارک به گمرک بندر مبدأ، مجوز صادرات کالا را دریافت می‌کند. سپس، کالا به بندر منتقل شده و بر اساس نوع آن (FCL برای کانتینر کامل یا LCL برای خرده بار که در یک کانتینر با کالاهای دیگران بارگیری می‌شود) در کشتی بارگیری می‌شود. بارنامه دریایی (Bill of Lading) به عنوان رسید کالا و سند حمل توسط شرکت کشتیرانی صادر می‌گردد.
سفر دریایی ممکن است بسته به مسافت و مسیر دریایی، هفته‌ها به طول انجامد و از همین جهت ارسال برخی از اقلام فاسد شدنی از این طریق ممکن نیست. به عنوان مثال ، ارسال دریایی به استرالیا حدود 50 روز زمان نیاز دارد و تنها محموله هایی که امکان دوام در این مدت را دارند قابل ارسال هستند. پس از رسیدن کشتی به بندر مقصد، گیرنده کالا یا نماینده او مسئول انجام تشریفات گمرکی واردات در کشور مقصد است که این شامل ارائه مدارک واردات، پرداخت عوارض و مالیات‌های مربوطه و اخذ مجوزهای لازم می‌شود. در نهایت، پس از ترخیص کالا از گمرک بندر مقصد، محموله به انبار گیرنده حمل می‌گردد.
حمل دریایی به دلیل ظرفیت بالا و هزینه نسبتاً پایین، برای تجارت بین‌المللی کالاها، به‌ویژه کالاهای غیرفوری و حجیم، اهمیت بسزایی دارد و بسیاری از کالاهای تجاری و صادراتی از این طریق به خارج از کشور ارسال و یا از خارج به ایران وارد می شوند.
چه کالاهایی را می توان به خارج ارسال کرد ؟
به طور کلی، بسیاری از کالاها قابلیت صادرات از ایران را دارند، اما برخی محدودیت‌ها و ممنوعیت‌ها نیز وجود دارد. از جمله کالاهای رایج صادراتی می‌توان به محصولات کشاورزی و غذایی مانند خشکبار و زعفران، صنایع دستی نظیر فرش و سرامیک، محصولات صنعتی و معدنی، آثار هنری، دارو و تجهیزات پزشکی (با مجوز) و کتاب و مطبوعات اشاره کرد. در مقابل، صادرات برخی کالاها مانند اشیای عتیقه، سلاح و مهمات، مواد مخدر، کالاهای غیراخلاقی، طلا و ارز به مقدار غیرمجاز و برخی بذرها و حیوانات زنده ممنوع یا نیازمند مجوزهای خاص است.
چه کالاهایی را نمی توانیم به خارج ارسال کنیم ؟
بر اساس قوانین و مقررات صادرات و واردات جمهوری اسلامی ایران، برخی کالاها به دلایل مختلف از جمله مسائل شرعی، قانونی، امنیتی، بهداشتی، زیست‌محیطی و حمایت از تولید داخلی، اجازه خروج از کشور را ندارند. به طور کلی، مهم‌ترین دسته‌های کالاهایی که نمی‌توان از ایران به خارج از کشور ارسال کرد عبارتند از:
کالاهای ممنوع بر اساس شرع مقدس اسلام و یا قانون:
- کالاهایی که تولید، عرضه و تجارت آن‌ها در ایران غیرقانونی است، مانند ابزار قمار، مواد مخدر، مشروبات الکلی، گوشت خوک و سایر موارد مشابه.
- کالاهایی که مغایر با عفت عمومی و اخلاق اسلامی باشند.
اشیای عتیقه و میراث فرهنگی:
- هرگونه اشیای باستانی، عتیقه و آثار میراث فرهنگی که خروج آن‌ها توسط سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی ممنوع اعلام شده باشد. این اقدام به منظور حفظ هویت و تاریخ کشور صورت می‌گیرد.
اقلام دامی و نباتی و ذخایر ژنتیکی برای حفاظت از محیط زیست:
- برخی گونه‌های جانوری و گیاهی که به دلیل خطر انقراض یا ملاحظات زیست‌محیطی، صادرات آن‌ها ممنوع است.
- ذخایر ژنتیکی گیاهی و جانوری که حفظ آن‌ها برای کشور اهمیت دارد.
- برخی بذرهای گیاهی و نهال بدون مجوزهای لازم از سازمان‌های مربوطه.
کالاهای ممنوع به دلایل امنیتی و نظامی:
- انواع سلاح، مهمات، مواد منفجره و تجهیزات نظامی که خروج آن‌ها می‌تواند تهدیدی برای امنیت ملی یا سایر کشورها باشد (مگر با مجوزهای خاص از وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح).
- برخی تجهیزات و مواد اولیه‌ای که می‌توانند در ساخت سلاح‌های کشتار جمعی مورد استفاده قرار گیرند.
کالاهای ممنوع به دلایل بهداشتی:
- مواد مخدر و روانگردان (مگر با مجوزهای خاص از وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی برای مصارف دارویی و تحقیقاتی).
- برخی مواد شیمیایی خطرناک و سمی.
- برخی فرآورده‌های غذایی و دارویی که استانداردهای لازم را نداشته باشند یا صادرات آن‌ها به دلایل حفظ سلامت جامعه ممنوع شده باشد.
کالاهای ممنوع به منظور حمایت از تولید داخلی و تنظیم بازار:
در برخی مقاطع زمانی، دولت ممکن است برای جلوگیری از کمبود داخلی یا تنظیم بازار، صادرات برخی کالاهای اساسی مانند گندم، آرد، شکر، روغن، برخی مواد لبنی و غیره را به طور موقت یا دائم ممنوع کند. این لیست ممکن است با توجه به شرایط اقتصادی کشور تغییر کند.